Merhabalar! Artı Dergi’mizin bu sayısında dosya konumuzu güvenli alanlar seçtiğimizde araştırmalarımız bizi bir yandan tarihteki mücadelelere bir yandan günü-müzdeki kampüs ortamlarına götürürken dönüp Türkiye’deki duruma baktığımızda da konu ile ilgili örnekler bulduk. Bulduğumuz örneklerden LGBTİ+lar ve güvenli alanlar ile ilgili çalışan oluşumlardan ikisi ile iletişime geçtik ve onlarla süreçlerini değerlendir-diğimiz kısa bir röportaj yaptık ve neler yaptıklarını, hedeflerini ve aldıkları dönütleri öğrendik.
Bizlerle çalışmaları ile ilgili iletişime geçtikleri için Eskişehir’de ‘Güvenli Mekan Güvenli Renkler Projesi’ni sürdürmüş Anadolu Üniversitesi LGBTİ+ Öğrenci topluluğu Anadolu LGBTİ+’ye ve İstanbul’da ‘şugarmekanlar projesi’ni yürüten bağımsız aktivistlere teşekkür ederiz.
1. Projenizi/çalışmanızı bize kısaca anlatır mısınız?
Anadolu LGBTİ+: Güvenli Mekan Güvenli Renkler projesi Gençbank Eskişehir’e Aralık 2018’de yazdığımız ve Ocak 2019’da tamamen gençlerden oluşan bir jüriden geçen bir yardımcı yetişkin ve dört genç ile gerçekleşen tamamen gönüllülerimizin ger-çekleştirdiği bir proje. Proje’nin ön çalışması aslında ayrımcılık atölyemiz sonrası katılımcılarla yaptığımız konuşmalarda oluştu diyebilirim. Fikir oluştuktan sonra gönüllü olan arkadaşlarla projeyi yazdık ve yolladık. Proje Ocak 2019 tarihinde geçti ve biz Şubat ayında çalışmalara başladık. Projenin bütçesinin izin verdiği ölçüde ancak 11 mekan belirleyebileceğimize karar verdik. Bunun için öncesinde bir protokol metni hazırladık. Güvenli alan olabilmek adına mekanların imzalamaları gereken bir sözleşme. Ardından belli şartlara öncesinde sahip olabilen mekanlarla görüşmeye başladık. Görüşmelere sadece mekanın işletmecilerini, sahiplerini değil çalışanları da dahil ettik ve aslında orada bulunan herkesin rızasını almaya çalıştık. Mekanlara protokol metinlerini sunduk ve aslında metni bir kez daha onlarla tartışmaya açtık. Bazı düzenlemeler yapıldı. Mümkün görmedikleri yerlerde orta yolu bulduk. Mekanlar belirlendikten sonra da projenin görselleri tasarlandı. Her mekana yapıştırılmak üzere güvenli alan sticker’ları hazırlandı. Projeyi ve Anadolu LGBTİ+’yı anlatan aynı zamanda Eskişehir haritası üzerinde mekanların yerlerini gösteren bir görseli de içinde bulunduran bir broşür hazırlandı. Teknolojiyi es geçmedik bu noktada; haritayı aynı zamanda online formatta da hazırlayıp QR kod haline getirdik. Son olarak da mekanlara LGBTİ+ 101 eğitimlerinden sonra Güvenli Alan Sertifikası verildi.
şugarmekanlar: Şugarmekanlar, müşterek yaşam alanlarımızda biz LGBTİ+ bireylerin güvenliğini ve eşitliğini sağlamayı amaçlayan bir oluşum. Projemize dahil olan mekanlar taahhütnamemizi onaylayarak orada yazan ilkelere uygun bir politikaları olduğunu beyan etmiş oluyorlar. Cinsiyetsiz tuvalet fikrini de yerleştirmeye çalışıyoruz. LGBTİ+’lara yönelik istihdam önceliği de bir başka konu. Listemizdeki mekanlardan bu konuda pozitif ayrımcılık yapmalarını bekliyoruz. Cinsel Şiddetler Mücadele Derneği mekanlarımıza yönelik, gönüllü periyodik eğitimler düzenliyor. Bunun haricinde, haritalandırma çalışması yaptık. Taahhütnamemize ve kısa bir tanıtıcı metne https://www.sugarmekanlar.com/ adresinden ulaşabilirsiniz. İlkelerimizi benimseyen her mekan listemize dahil olabilir. Bunun dışında, gönüllü olarak ekibimizde yer almak isteyen herkesin katılımına açığız. Bize sugarmekanlar@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz.
2. LGBTİ+lar için güvenli alanı nasıl tanımlıyorsunuz?
şugarmekanlar: LGBTİ+ bireylerin kendilerini istedikleri gibi ifade edip görünürlük problemi yaşamadıkları, herhangi bir ayrımcılığa/tacize maruz kaldıklarında bunu işletmecilere rahatlıkla ifade edebildikleri ve beyanlarının esas alındığı mekanları kastediyoruz.
Anadolu LGBTİ+: Her bireyin sosyalizasyon sürecini eşit ve olağan, herhangi bir ayrımcılığa maruz kalmadan hukuksal bağlamda herhangi bir hakkına erişiminin engellenmediği bir alan olarak tanımlıyoruz güvenli alanları fakat LGBTİ+’lar için dediğimiz zaman biraz daha içinde bulunduğumuz coğrafya ve süreçleri göze alarak yaklaşıyoruz ve LGBTİ+’lar için üstteki ihtiyaçları karşılayan bunun yanında LGBTİ+’ları koruyucu ve güçlendirici yaşam pratiklerini bünyesinde barındıran mekanlar olarak tanımlıyoruz.
3. Güvenli alan olarak belir-lediğiniz mekanları seçerken nelere dikkat ediyorsunuz? Bu mekanların güvenli alan olarak kalması için ne gibi hamleler alıyorsunuz?
Anadolu LGBTİ+: Aslında projenin en zor kısmı güvenli mekanları belirlemekti. Çok kısa sürede sonuçlanabilecek bir projenin uzamasındaki en temel etken de buydu. Seçici olmalıydık. Kapsayıcı olmalıydık. Erişilebilir olmalıydık ve tabii ki LGBTİ+ kapsayıcı ve dostu yerleri seçmeliydik. Mesela 11 mekanın tamamı olmasa da en azının üçte birinin engelli LGBTİ+’lar içinde erişilebilir olmasına dikkat ettik. Mekanların sadece kafe/bar tarzı sosyalleşme yerlerinin olmasının yanı sıra farklı ihtiyaçları da kapsamanı istedik. Bunun için listeye bir kitapçı ekledik. Bir sanat atölyesi ekledik. Eskişehir ufak bir şehir ve tek bir tramvay ile bütün şehri gezebilmeniz mümkün. Bu yüzden mekan seçimlerinde de aslında bu durumu kullandık. Mekanları şehrin her yerine yaymaya çalıştık. Bunda amacımız şuydu: Bir LGBTİ+ evinden çıkıp tramvaya bindiğinde maksimum 15 dakika içinde bir güvenli alana erişebilsin. Tabii ki bir küçük bir şehir olmanın şansı bizim için bu.
Mekanları seçerken kuir hayatlarımızdan yola çıktık. Gönüllülerimiz arasında Eskişehir’de doğmuş büyümüş kişiler de olduğu için doğrudan LGBTİ+’lardan gelen fikirleri değerlendirdik ve mekanların hepsini proje ekibiyle ve bazen başka gönüllü arkadaşlarımız ile gezdik. İlk müşteri olarak gittiğimiz mekanlara ikinci üçüncü gidişimizde ancak projeden bahsettik. Bir nevi ön testi bizler yaptık.
Mekanların güvenli kalabilmesi için sürekli mekanlar ile diyalog halindeyiz. LGBTİ+’lar zaten bize kolaylıkla ulaşabildiği için mekanlarda yaşanabilecek olumsuzlukları bize iletebiliyorlar. Bu yüzden biz mekanlarla sürekli diyalog halindeyiz. Ziyaretler ediyoruz. Bazen mesaj atıyoruz. Varlığımızı ve projeyi hala takip ettiğimizi sürekli onlara hissettiriyoruz.
şugarmekanlar: Kendi sosyal çevremizden, zaten girip çıktığımız, arkadaşlık-yoldaşlık ettiğimiz kişilerin işlettiği veya çalıştığı mekanlarla çıktık yola. Ama bunun haricinde, dışarıya yönelik çağrı da yapıyoruz. Verdiğimiz eğitimlerin düzenli olması ve iletişim halinde kalmamız mekanların güvenliğinin devamlılığı açısından kaçınılmaz. Mekanlara politikalarımıza işaret eden sticker’lar dağıtıyor, söylemlerimizi baskın kılmaya çalışıyoruz.
4. Güvenli alan olarak belirlediğiniz mekanlar hakkında herhangi bir şikayet olduğunda ne gibi bir hamle alıyorsunuz?
şugarmekanlar: Taahhütnamenin ihlal edildiği yönündeki her türlü şikayeti kimden ve kim hakkında gelirse gelsin aynı ciddiyetle ele alıyor ve beyanda bulunan kişiyi dinleyerek onunla dayanışma yolunu seçiyoruz. Konuyu listemize dahil olan bütün mekanlara mail grubu aracılığıyla duyuruyoruz. Süreci tam bir şeffaflıkla yürütmek ve diyalog, yüzleşme, eleştiri-özeleştiri gibi araçları en iyi şekilde kullanmak için elimiz-den geleni yapıyoruz. Yine de şugarmekanlarda gerçekleşen bir olayda, her şeyden önce mekanın kendisinin sorumluluk alıp süreci ilerletmesini bekliyoruz. Nihayetinde şugar mekan 🙂
Anadolu LGBTİ+: Projenin başlangıcından beri bu konuda çok detaycı davrandık. Görüştüğümüz mekanları oldukça şeffaf bir şekilde paylaştığımız için bir mekanın LGBTİ+fobik bir geçmişi olduğunu öğrendiğimiz anda mekan ile görüşmeleri sonlan-dırdık. Bu sayede aslında elimiz de bir de kara liste oluştu LGBTİ+ fobik mekanlar diye. Şu an 11 mekandan da bir şikayet almadık. Umarız da almayız. Fakat tabii ki bunun olabileceğini öngördük ve protokol metnine bununla ilgili bir madde de iliştirdik. Mekanın protokol metnindeki maddelerden birini ihlal ettiğine yönelik bir LGBTİ+’dan tarafımıza yönelik bir şikayet geldiğinde mekanın güvenli alan statüsünü elinden alıyoruz. Mekanın LGBTİ+’lara yönelik bir şikâyeti olduğunda da yine iki tarafı da dinleyerek ve mümkün olursa iki tarafı bir araya getirerek bir arabulucu vazifesi yerine getirmek istiyoruz.
5. Eğer projeniz/çalışmanız devam ediyorsa uzun vadede projenizle ne hedefliyorsunuz?
Anadolu LGBTİ+: Projemiz resmi olarak sonlandı. Fakat uzun vadede hedefimiz özellikle gençlere ulaşabildiğimiz etkinlik düzenleyebildiğimiz gençlik merkezlerini de güvenli alanlar haline getirmek ve bu güvenli alan ağını Eskişehir daha çok geliştirmek.
şugarmekanlar: Örgütlenmeye şimdilik kafe ve barlarla başladık. Zamanla bakkal, berber, emlakçı, eğitim kurumları, vb. gibi mekanları da dahil ederek ağımızı genişletmeyi arzuluyoruz. Yeni aktivist arkadaşlar ile genişleyerek gücümüzü artırmak ve her yeri ele geçirmek niyetindeyiz ;P
6. Süreç içerisinde veya sonunda ne gibi geri dönütler aldınız?
şugarmekanlar: Şugarmekanlar sürecinde özellikle aktivist arkadaşlardan laf arasında duymuş ve projenin ilgisini çekmiş kişiler ekibimize eklemlendi. Açıldıktan sonra da daha önce farklı farklı nedenlerle henüz görüşmediğimiz mekanlar bizimle iletişim kurarak ağımıza dahil olmak istediklerini iletti. Yaz sonuna doğru yeni mekanları da şugarmekanlar ağına dahil etmek için görüşmelerimiz ve sonrasında mekan çalışanları ve işletmcilerine yönelik atölyelerimiz olacak. Şugarmekanları duyan LGBTİ+ arkadaşlarımızın hepsinden iyi dönüşler oldu, herkes bu ağın genişlemesini istiyor gibi; bunun için de örgütlenmemiz ve büyümemiz gerekiyor. Eylül ekim gibi gerçekleştireceğimiz tanışma ve örgütlenme toplantımıza, projemizle ilgilenen herkesi bekliyoruz.
Anadolu LGBTİ+: Aslında bizi en mutlu eden kısım projenin sonlanması ile başlayan kartopu etkisi oldu. Mekanlardaki stickerlar’ları görenler bize fotoğrafını çekip atmaya başladı. Broşürler sayesinde projenin görünürlüğü fazlasıyla arttı. Bu kartopu etkisi ile pek çok alandan güveni alan olabilmek için neler yapmaların gerektiğine dair mesajlar geldi bize. Bunların arasında avukatlık ofisleri, psikolojik danışmanlık merkezleri, sanat galerisi ve butik vardı. Sosyal medya üzerinden de özellikle üniversite seçim döne-minde projeyle ilgili çok fazla mesaj almaya başladık. Çoğunluğu teşekkür mesajı ve broşüre nasıl ulaşılabileceğine dair mesajlar… Tabi bu geri dönüşler gönüllü kitlemizdeki motivasyonu da inanılmaz arttırdı. İnanıyoruz ki gelecek dönem hem mekanların sayıları artacak hem de gönüllü kapasitemiz büyüyecek.
Birbirimize mailleşmelerimizde dayanışma sözleri verip dağıldık, buradan yeniden çalışmalarında kolaylık dileyip dayanışmayı unutmayalım.
Bilge Varol
Artı Dergi 